عملیات بدر

عملیات بدر

بعد از عملیات خیبر،دشمن علاوه بر سازماندهی سپاه های اول، دوم، سوم و چهارم، اقدام به تشکیل فرماندهیشرق دجله و رده های مواضع پدافندی در سراسر منطقه جنوب کرد و در مسیر آب راه ها ودر داخل نیزارها کمین هاییقرار داد تا در صورت هجوم نیروهای ایرانی، نقش هشداردهنده و تاخیری داشته باشند و از نزدیکی نیروهای شناسایی به خط دشمن نیز ممانعت بهعمل آورد و به منظور زیر نظر داشتن هرگونه تحرک و داشتن دید کلی بر هور و اطراف آندکل های متعددی را نصب کرد. گذشته از کمین و نصب دکل ها، در آب راه ها موانع قابلملاحظه ای ایجاد کرد که گذشتن از آن ها بسیار سخت و بلکه غیر ممکن می نمود. بعد ازاین موانع، سیل بندی هم مشرف بر آب به عرض ۱۲ متر و ارتفاع ۲ متر احداث کرده و برروی آن سنگرهای متعددی تعبیه، که از سه جهت، دارای دید کافی بر روی آب بود.

در حالی که دستیابیبه یک جناح از دشمن در شمال بصره و قطع جاده مهم بصره – العماره، که می توانستمنطقه مانور مناسبی را برای عملیات های آینده به سمت بصره و یا العماره باز نمودهو دروازه جدیدی را برای ورود به مناطق خشکی جدید بگشاید، هم چنان به عنوان یک هدفمهم تلقی می شد؛ عواملی هم چون تجربیات به دست آمده از عملیات خیبر در خصوصالزامات پشتیبانی و تاکتیکی و عملیات آبی و خاکی، جبران بسیاری از نواقص وکمبودهای مهندسی موجود در عملیات مذکور، در اختیار داشتن جزایر مجنون به عنوان مناطقواسط و سرپل که امکان تمرکز نیروها و انتقال تجهیزات به جلو را تسهیل می نمود،موجب شدند منطقه غرب هورالهویزه مجدداً برای انجام عملیات بزرگ بعدی انتخاب گردد.

اهداف عملیات

دستیابی و تسلط برجاده العماره – بصره و نیز راهیابی به مرکز اصلی هورهای غرب دجله – که استان هایناصریه، بصره و العماره را احاطه کرده است – و هم چنین تسلط بر شرق دجله همراه باانهدام نیرو از جمله اهداف این عملیات بود.

هم چنین تسلط بر شرقدجله همراه با انهدام نیرو از جمله اهداف این عملیات بود. هم چنین، پاکسازی پاسگاههای ترابه، بلال، ابولیله و نیز روستاهای البیضه، الصخره، پَد خندق و انهدام پلهای العزیر، خندق و … در حد شمالی منطقه عملیات؛ و پاکسازی روستاها و انهدام پلهایی همچون جوبیر و … در حد جنوبی منطقه در دستور عملیات بود.

منطقه عملیات

منطقه عملیات در غربهورالهویزه واقع است که از شمال به ترابه و زجیه و از جنوب به القرنه و کانالسوئیب محدود می گردد. این منطقه دارای دو نوع طبیعت متفاوت است: یک خشکی در قسمتغربی که حداقل عرض آن ۲ کیلومتر در زجیه و حداکثر عرض آن ۸ تا ۹ کیلومتر در عزیر والهاله می باشد و ۲ هور بزرگ (هورالهویزه در شرق و هورالحمار در غرب) این خشکی رااحاطه نموده اند.

طول منطقه عملیات ازترابه تا الهویدی حدود ۵۰ کیلومتر می باشد. زمین آن از جنس خاک رس نمکی و به حالتگرد است. در نزدیکی سیل بندهای هور نیز با نشست آب، منطقه حالت باتلاقی به خود میگیرد.

هم چنین، منطقه مذکورتوسط رودخانه دجله به دو قسمت شرقی و غربی تقسیم می شود که ۴/۳ خشکی منطقه در شرقرودخانه واقع است. جاده حساس و مهم بغداد – بصره نیز در غرب رودخانه واقع است.

وسعت کل منطقه عملیاتاعم از خشکی و هور ۱۰۰۰ کیلومتر مربع می باشد که ۲۵۰ کیلومتر مربع آن خشکی و مابقیآن هور می باشد، دراین منطقه یکی از بزرگ ترین ذخایر نفت عراق موجود می باشد کهدولت عراق مشغول بررسی و نقشه برداری آن شده بود.

استعداد دشمن

از منطقه قلعه صالحتا نهر سوئیب تحت فرماندهی نیروهای شرق دجله بود. استعداد و نحوه گسترش یگان هایدشمن به صورت زیر بود:

الف – فرماندهی دفاعالاهوار؛ از قلعه صالح تا الکساره:

دو گردان کماندویییوسف و عبدالله از لشکر ۱۰٫

تیپ ۲ کماندویی سپاهچهارم .

ب – لشکر ۳۵ پیاده؛از منطقه الکساره تا نهر روطه.

تیپ ۴۲۹ پیاده باپیاده با ۳ گردان .

تیپ ۹۴ پیاده با ۳گردان.

قاطع القادسیه، خالد،الصنادیه، صدام، دینار الثانی.

دو گردان کماندوییالفیحا و محمد قاسم از لشکر ۵ مکانیزه.

نیروهای کماندوالشیبانی.

۴ گردان تانک .

۵ گردان توپخانه.

ج- فرماندهی نیروهایدفاع از بصره، از نهر روطه تا نهر سوئیب :

تیپ ۹۳ پیاده با ۳گردان.

تیپ ۷۰۳ پیاده با ۳گردان.

قاطع الشهید .

یک گردان تانک.

یک گردان توپخانه.

د- لشکر ۳۱ پیاده ،از نهر سوئیب تاپاسگاه طلائیه:

تیپ ۱۱۸ پیاده.

تیپ ۴۹ پیاده.

تیپ ۶۰۵ پیاده.

سه گردان توپخانه.

نیروهایی که دشمن حینعملیات برای پاتک وارد منطقه کرد نیز عبارت بودند از:

لشکر ۱۰ زرهی با تیپهای ۱۷ و ۴۲ زرهی و ۲۴ مکانیزه.

لشکر گارد ریاستجمهوری با تیپ های ۱ مکانیزه، ۲ زرهی، ۳ نیروی مخصوص و ۴ زرهی.

لشکر ۴ پیادهکوهستانی با تیپ های ۵، ۱۸ و ۲۹ پیاده.

لشکر ۶ زرهی با تیپهای ۱۶ و ۳۰ زرهی و ۲۵ مکانیزه.

لشکر ۱ مکانیزه باتیپ های ۲۷ مکانیزه، ۳۴ زرهی و ۵۱ مختلط.

لشکر ۵ مکانیزه باتیپ های ۲۰ و ۱۵ مکانیزه.

تیپ های ۶۵، ۶۶ و ۶۸نیروی مخصوص.

تیپ ۱۰ زرهی.

قوای خودی

نیروهای عمل کننده درمنطقه تحت پوشش سه قرارگاه عملیاتی و با فرماندهی مرکزی قرارگاه خاتم الانبیاء صلیالله علیه و آله وسلم به شرح زیر تشکیل گردیده بود:

قرارگاه نجف تحتفرماندهی قرارگاه خاتم الانبیاء صلی الله علیه و آله وسلم هدایت نیروهای زیر را بهعهده داشت:

لشکر ۲۵ کربلا.

لشکر ۱۴ امام حسین علیه السلام.

لشکر ۵ نصر.

لشکر ۷ ولی عصر (عج).

تیپ ۱۵ امام حسن علیهالسلام.

تیپ ۱۸ الغدیر.

تیپ ۲۱ امام رضا علیهالسلام.

گردان های ویژه شهیدصدر.

گروه ۲۲ توپخانه (۲گردان).

گروه ۴۰ توپخانهرسالت (۱ آتشبار).

لشکر ۷۷ پیاده ارتش.

محدوده عملیاتیقرارگاه نجف: از منطقه ترابه تا آب راه نینوا .

قرارگاه کربلا تحتفرماندهی قرارگاه خاتم الانبیاءصلی الله علیه و آله وسلم هدایت نیروهای زیر را بهعهده داشت:

لشکر ۱۷ علی ابن ابیطالب علیه السلام.

لشکر ۳۱ عاشورا.

لشکر ۸ نجف اشرف.

لشکر ۲۷ محمد رسولالله صلی الله علیه و آله وسلم.

تیپ مستقل ۴۴ قمربنیهاشم علیه السلام.

لشکر ۲۱ پیاده ارتشبا ۹ گردان پیاده، ۲ گردان مکانیزه و ۳ گردان تانک.

لشکر ۲۸ پیاده ارتش.

گردان های ۳۲۷، ۳۵۰، ۳۴۷، القارعه، ۳۹۷، ۳۷۲، ۳۶۴ و ۳۴۳ توپخانه.

محدود عملیاتیقرارگاه کربلا: از جنوب خط حد قرارگاه نجف تا شمال پَد الهویدی

قرارگاه نوح تحتفرماندهی قرارگاه خاتم الانبیاء صلی الله علیه و آله وسلم هدایت نیروهای زیر را بهعهده داشت:

لشکر ۴۱ ثارا… .

تیپ احمد ابن موسی.

محدوده عملیاتیقرارگاه نوح: از پد الهویدی تا کانال سوئیب.

هم چنین، دو قرارگاهظفر ۱ و ۲ تحت نظر قرارگاه خاتم الانبیاء صلی الله علیه و آله وسلم برای قرارگاههای نجف و کربلا منظور شده بود:

الف – قرارگاه ظفر ۱

از سپاه، تیپ ویژهشهدا

از ارتش، تیپ ۱ ازلشکر ۲۳ نوهد

ب – قرارگاه ظفر ۲

از سپاه، تیپ مستقل ۳۳ المهدی (عج)

از ارتش، تیپ مستقل ۵۵ هوابرد (۴)

در مجموع، نیروهایعمل کننده سپاه عبارت بودند از: ۳۴۵/۳۱ بسیج، ۹۶۴/۱۳وظیفه و ۱۷۰۱۰ پاسدار.

طرح عملیات

برای انجام عملیات،منطقه مورد نظر به دو محور شمالی و جنوبی تقسیم شد. محور شمالی به قرارگاه نجف، ومحور جنوبی به قرارگاه کربلا واگذار شد.

قرارگاه نجف از شمالالبیضه تا امتداد آب راه جمل، و قرارگاه کربلا از شمال، مقابل آب راه جمل و روستاینخیره در شرق دجله؛ و از جنوب، منطقه القرنه (خط الهاله) وارد عمل می شدند. قرارگاه نوح علیه السلام نیز ماموریت داشت ضمن تصرف پدافندی و گسترش در آن محور،به سوی پل زردان پیشروی کند و سپس کانال سوئیب را شکافته و آب را به سمت بصره جارینماید.

هم چنین به دوقرارگاه فرعی ظفر و نجف ۲ ماموریت های جداگانه ای به صورت احتیاط و نیز انجامعملیات فریب واگذار شد. به این ترتیب که قرارگاه ظفر می باید آماده می شد تا درصورت امکان به طریق هلی برد از العزیز به طرف شمال – در غرب روخانه دجله – حرکتکند. نجف ۲ نیز ماموریت اجرای آتش روی جاده العماره – بصره و شمال پل العزیر بهعهده داشت.

شرح عملیات

عملیات در ساعت ۲۳روز ۲۰/۱۲/۱۳۶۳ با اسم رمز مبارک یاالله، یاالله، یاالله و قاتلوهم حتی لاتکونفتنه، یا فاطمه الزهرا، یا فاطمه الزهرا، یا فاطمه الزهراسلام‌الله‌علیه آغازگردید و در همان ساعات اولیه، تمامی خطوط و استحکامات دشمن به سرعت در هم کوبیدهشد.

در منطقه قرارگاهکربلا، لشکرهای ۸ و ۳۱ به سرعت خود رابه خط دوم دشمن رسانده و در ساعت ۲ بامداد پساز پاکسازی این خط که دارای تعدادی مین پراکنده نیز بود، به سمت دجله حرکت نمودند. تیپ ۴۴ نیز پس از شکستن خط اول، سریعا یک گردان ۱۱۰ نفری انفجار را به همراه موادلازم از روی جاده خاکی جوبیر به سمت پل فرستاد و در ساعت ۰۲:۳۰ اعلام کرد که پلبتونی جوبیر را از دوطرف منهدم نموده است.

در منطقه قرارگاهنجف، به علت وجود چند کمین در فاصله زیادی از خطوط اول دشمن، موج دوم نیروها که میبایست از آبراه های اصلی حرکت کنند با این کمین ها درگیر و در نتیجه متوقف شدند وتا ساعاتی بعد مشغول پاکسازی منطقه گردیدند.

یکی از یگان هایقرارگاه نوح نیز در قسمت پَد الهویدی و سیل بند اول دشمن به سیم های خاردار وموانع دشمن برخورد کرد و سپس با تعویض محور و حل مشکلات در ساعت ۳ بامداد خط اولرا شکسته و پاکسازی پَد الهویدی را تا ساعت ۰۳:۲۰ به پایان رساند و سپس به سمتداخل پیشروی کرد.

در آغاز روشنایی صبح (ساعت ۶) قرارگاه نجف پاکسازی خط اول خود را به جز البیضه به اتمام رساند در حالیکه واحدهایی از لشکرهای ۷، ۵ و ۱۴ روی خط دوم درگیر بودند. در این میان، نیروهایلشکر ۲۵ به علت طولانی بودن مسیر خود تا صبح به هدف نرسیده و به عقب بازگشتند. منطقه ترابه نیز به طور کامل پاکسازی گردید.

پس از الحاق نیروهایقرارگاه کربلا در خطوط اول و دوم، لشکر ۱۷ از سمت شمال به سمت دجله اقدام بهپدافند به سمت شمال نمود و واحدهایی از لشکرهای ۸ و ۳۱ به کنار دجله رسیدند.

در منطقه قرارگاه نوحنیز لشکر ۴۱، پَد الهویدی و سیل بند اول را پاکسازی کرد.

با شروع روشنایی صبح،پاتک های دشمن نیز آغاز شد. فشارهای ممتد دشمن در طول روز اول منجر به بازپس گیریپَد الهویدی و رخنه محدود در چند محور دیگر گردید. در شب دوم، واحدهایی از قرارگاهنجف در محور چهارراه دوم پَد خندق و جنوب آن وارد عمل شدند. لیکن با مقاومت دشمنمجبور شدند به مواضع قبلی خود بازگردند. در این میان، قرارگاه کربلا موفق شد منطقهپیشرفتگی رودخانه دجله و جنوب جوبیر(کیسه ای) را تصرف و تامین نماید. هم چنین،واحدهایی از این قرارگاه موفق شدند خود را به دجله رسانده و ضمن وارد آوردن ضرباتموثری بر دشمن، رو به جنوب پدافند نمایند.

با شروع روشنایی صبحروز دوم، پاتک های دشمن با شدت بیشتری آغاز گردید و تا پایان این روز موفق به تصرفسیل بند دوم و الصخره و رخنه در برخی نقاط سیل بند اول در جنوب و شمال پَد خندقگردید.

در منطقه قرارگاهکربلا، پاتک های دشمن عمدتاً از منطقه الهاله به سمت همایون انجام شد که پس ازانهدام تعدادی تانک و نفربر و به گل نشستن تعدادی دیگر، دشمن بدون نتیجه عقب نشست.

در روز سوم عملیات،با بمباران هوایی دشمن تعدادی از واحدهای قرارگاه نجف در وضع نامناسبی قرارگرفتند. چهار راه پَد خندق نیز به دست دشمن افتاد و نیروهای خودی در ۶۰۰ متری شرقاین چهار راه مستقر گردیدند.

در شب و روز چهارمعملیات، واحدهای قرارگاه نجف در شمال چهارراه پَد خندق به دلیل عدم الحاق به جنوبو نیز فشار دشمن، به مواضع اولیه خود عقب نشینی کردند. هم چنین یکی از واحدهایقرارگاه کربلا از خط صفین ۳ به سمت شمال تک نمود که در بعضی از محورها تا جادهخندق پیشروی کرد، لیکن به دلیل عدم پاکسازی منطقه و نیز عدم الحاق با نیروهایقرارگاه نجف مجبور شد به خط صفین ۳ باز گردد. سپس، پاتک های شدید دشمن به خطپدافندی صفین ۳ آغاز شد. در این پاتک ها، دشمن نتوانست رخنه ای در خط پدافندیمذکور ایجاد کند.

در شب پنجم، قرارگاهکربلا با نیروهای باقی مانده خود به غرب دجله تک نمود. اگر چه این قرارگاه توانستضمن انهدام نیروهای دشمن مستقر در شرق برگراه، قسمت اعظم پل ابوعران را تخریب کند،لیکن با فشارها دشمن از سمت شمال، جنوب و جنوب شرقی تا صبح روز پنجم (۲۵/۱۲/۱۳۶۳) مجبور شد منطقه غرب دجله رابه جز سیل بند غربی – در داخل کیسه ای – را تخلیه کند.

با روشنایی صبح روزپنجم پاتک های دشمن با شدت تمام آغاز گردید و تا بعد از ظهر این روز دشمن موفق بهایجاد رخنه در کناره شرقی دجله و برهم زدن آرایش پدافندی خودی گردید. آتش توپخانهدشمن نیز از این روز شدت گرفته و خطوط اول و دوم و سیل بند عقب آب راه ها را موردهدف قرار داد.

با روشنایی صبح روزششم، پاتک های دشمن ادامه یافت که در ساعت ۱۰ صبح خط صفین ۳ به طور کامل به پشتجاده النهیر، جمل ۳ منتقل شد. با فشار دشمن و پراکندگی واحد های خودی وضعیت خطبسیار نامساعد بود. بر همین اساس و به دلیل عدم تضمین برای حفظ خط پَدافندی شمالمنطقه با توجه به این که در صورت شکستن خط فوق، تمامی نیروهای منطقه درخطر انهدامقرار می گرفتند، تصمیم گرفته شد عقب نشینی شود. این عقب نشینی از ساعت ۵ بعد ازظهر ۲۶/۱۲/۱۳۶۳ آغاز شد و تا ساعت ۱۰ شب به پایان رسید و پل پَد چهارم در چند نقطهمنهدم و قطع گردید. منطقه ترابه و پَد خندق تا ۷۰۰ متری شرق چهار راه پَد در دستنیروهای خودی باقی ماند.

در شب ۲/۱/۱۳۶۴ دشمنبه روستای ترابه پاتک کرد که با دادن ۱۶ اسیر و تعدادی تلفات مجبور شد عقب نشینیکند.

نتایج عملیات

طی عملیات بدر علاوهبر تلفات سنگین که به دشمن وارد شد، بیش از ۵۰۰ کیلومتر مربع از منطقه هور از جملهروستاهای ترابه، لحوک، نهروان، فجره و نیز جاده خندق به طول ۱۳ کیلومتر، که فاصلهآن با جاده العماره بصره ۶ کیلومتر است، به تصرف نیروهای خودی درآمد.

لازم به ذکر است کهپس از این عملیات، عراق با استفاده از پشتیبانی هوایی و موشکی خود به حملات گستردهبه شهرها و مناطق مسکونی و نیز کشتی های حامل نفت ایران مبادرت ورزید.

تلفات و خسارات واردهبه دشمن

تلفات و خسارات واردهبه دشمن طی عملیات بدر به شرح ذیل می باشد:

کشته و زخمی شدن بیشاز ده هزار نفر.

به اسارت در آمدن ۳۲۰۰ نفر.

انهدام ۲۵۰ تانک ونفربر

انهدام ۴۰ قبضه انواعتوپ.

انهدام ۲۰۰ خودرو.

انهدام ۶۰ قبضه انواعخمپاره انداز.

انهدام ۱۵ دستگاهمهندسی.

انهدام ۴ هواپیمای PC – V .

انهدام ۲ هواپیمایمیگ و سوخو.

انهدام ۴ هلی کوپتر.

به غنیمت گرفته شدن ۵۰ قبضه انواع خمپاره انداز.

به غنیمت گرفته شدن ۲دستگاه رازیت.

خلاصهگزارش عملیات :

نام‌ عملیات: بدر (آبی – خاکی)

زمان‌ اجرا: ۲۰/۱۲/۱۳۶۳

مدت اجرا : ۸ روز

تلفات‌ دشمن‌:۱۸۲۰۰ (کشته،زخمی‌ و اسیر)

رمز عملیات: یا فاطمهالزهرا (س)

مکان‌ اجرا: منطقه‌ هورالهویزه – جبهه جنوبی در شرق بصره عراق

ارگان‌های‌ عمل‌کننده: رزمندگان‌ سپاه‌ پاسداران‌ انقلاب‌ اسلامی‌ با همکاری‌ ارتش‌ جمهوری‌ اسلامی‌

اهداف‌ عملیات: دستاندازی و تسلط بر جاده بصره – العماره عراق ، راهیابی به مرکز اصلی هورهای غربرودخانه دجله و انهدام نیروهای ارتش عراق در ادامه اهداف عملیات خیبر